Document Text Contents
Page 1
Azmhğm Zenginliği
Hepimizin Ç1karma m1d1r?
Zygmunt Bauman
ingilizce'den
.
Çeviren: Hakan Keser
Page 40
Azınlığın Zenginliği Hepimizin Çıkarına mıdır?
herkesin zarar göreceğini iddia eden teori ile. Steve Jobs
ve Richard Branson gibiler gerçekten de eşine az rastla
nır insanlardır; ancak büyük şirketlerin büyük balıkları,
yönetmeleri için kendilerine teslim edilen şirketleri za
fere de taşısalar, felakete de sürükleseler en doğal hak
larıymış gibi dudak uçuklatacak maaşlar bekler oldular.
Ne zaman "damlama teorisi" ile ilgili tartışmalar patlak
verse, tanıdık isimler ortaya çıkıp, performansları na
sıl olursa olsun zenginlerin elit tabakasının kendilerine
mal etmeyi başardıkları üstü kapalı, yazılmamış kolektif
sigorta paliçesini incir yaprağıyla örter oldu . . .
Pratik niyet ve amaçlarla, söz konusu paliçe kamu
varlığında bir artışı tetiklemek, hızlandırmak veya ga
ranti altına almak bir yana, zenginleri çalıştıkları kuru
ma herhangi bir fayda sağlama zorunluluğundan kur
tarır. Paliçenin esas amacı imtiyaz sağlamaktır, bunları
kamu hizmetine sunmak değil. Neden oldukları felaket
ler ne olursa olsun, çok kazananlar grubu, yaptıkları iş
lerin sonucunda kaderin insafına terk edilen insanların
yaşadığı felaketiere karşı böylece korunmuş olur. Burada
yapılan şey varlığın üretilmesi değil, dağıtılmasıdır; daha
kesin bir ifadeyle, kazançların ödüllendirmesi gereken
performans kalitesinden bağımsız ve bununla ilgisiz
olan yüksek kazançlar üzerinde CEO'ların tekelinin
sürdürülmesidir. CEO'nun borsa hesaplarını tuttura
maması durumunda, işleri garanti altına alınmış olması
gerekenler işsiz kalır ve geçinmeleri için tek dayanakları
olan maaşları ellerinden alınırken; CEO, sözleşmesin
deki "altın tokalaşmanın" hayalini kurmaya başlar. Bu
uygulamanın Wikipedia'daki özeti şöyledir:
''Altın tokalaşmalar" çok büyük kuruluşlar tarafından sadece
üst düzey yöneticilere teklif edilir ve değerleri milyon dolarları
bulabilir. Üst düzey yöneticilerin işten çıkarılma riskleri yük
sek olduğundan ve böylesine üst düzey bir konuma dışarıdan
Page 41
Zygmunt Bauman
birini getirmek durumunda kalan bir şirket finansal açıdan
riskli olabileceğinden, altın tokalaşmalar yeni bir işe girmenin
doğal riskini karşılamak için teklif edilir. Sözleşmeleri gereği
yöneticiler iyi performans sergilemek zorunda olmadığından,
altın tokalaşmaların uygulanması bazı yatırımcılarda endişe
yaratmıştır. Bazı sansasyonel durumlarda, şirketleri milyonlar
ca dolar zarara uğrayıp binlerce çalışanını işten çıkarırken, yö
neticiler hisse senedi opsiyonlarını nakde çevirmişlerdir. Altın
tokalaşmalar borsa değerini kasıtlı olarak düşürerek yönettik
leri şirketin satışını kolaylaştırmaları için üst düzey yöneticile
re yönelik ahlaksız teşvikler de yaratabilir.
Artık evrensel hale gelmiş uygulamanın yakın tarihli
ve rastgele seçilmiş birkaç örneği aşağıda verilmiştir:
Kalantor yöneticiler şirketten ayrılmaları durumunda mil
yonlar değerinde tazminat almaktadır. Çoğu durumda, şirket
finansal hedeflerini tutturmasa da ve hatta zararda bile olsa
bu tazminatlar ödenmektedir . . . Örneğin, The W alt Disney'in
Eski Başkanı Michael Ovitz'e ödenen ı 40 milyon dolar değe
rindeki tazminat Disney'in toplam yıllık net gelirinin yakla
şık yüzde lO'uydu. Bir de, İcra Kurulu Başkam Jill Barad'ın
Mattel Inc:dan aldığı 40 milyon doları düşünün. Kovulması
nın nedeni şirketin borsadaki değerinin yüzde 50'den fazla
düşmesiydi. ı ı
Sir Ian Blair, Scotland Yard'ın başkanı olarak görevinden
alınmasının ardından inanılmaz bir şekilde ı milyon pound
alacak. Mega şehrin emniyet müdürünün baştan savma İcra
adarına karşılık ödülü, sözleşmesindeki yaklaşık 5 yıllık ma
aşına eşit olan 295.000 pound değerinde bir altın tokalaşma.
Fazladan bir 100.000 pound da normal görev süresinin sona
ereceği 20ı0 Şubat'ına kadar elde edeceği ek gelirleri ve hu
kuki masraflarını karşılıyor. Bunların da ötesinde, Sir Ian
emekli olduğunda 672.000 pound toplu para ve yıllık ı26.000
pound emekli maaşı alacak. Bu anlaşma bir parlamenter ta-
l l . "Executive compensation: how much is to o mu ch?'; l l Nisan 2008,
http:/ /www.investopedia.com/ articles/fundamental-analysis/08/ execu
tive-compensation.asp#ixzz2Gq2vs9ud (Erişim Tarihi: Ocak 201 3) .
Page 81
Günümüzde artık bütün dünyada egemenliğini kurmuş olan neoli
beral kapital izmin yandaşları na göre, yoksul ları n içinde bulundukları
setaletten kurtulmaları için zengin lerin daha zengin o lmas ı , daha az
vergi vermesi gerekir çünkü bu durum hepimizin çıkarı nad ı r. Ne var
ki genelde kabul gören bu yaklaşı m gündelik deneyimleri m izle, bol
miktardaki araştı rma sonuçlarıyla, asl ı nda mantıkla h içbir şeki lde
uyuşmuyor. Somut kan ıtlar i le popüler inanışlar aras ı ndaki bu tuhaf
uyumsuzluk üzerine biraz durup düşününce akla şu soru geliyor:
Aksine onca kanıt ve olguya rağmen bu görüşler nas ı l oluyor da bu
kadar yaygı n ve dirençli kalabi liyor?
işin daha garip, belki de daha vahim yan ı ise şudur: Eğer tarihte daha
önce eşine rastlamadı ğ ı m ız, kabul edi lmesi i m kansız ama yine de
h ızla büyüyen mevcut toplumsal eşitsizl iğin ve zenginlerle toplumun
geri kalan ı arasındaki h ızla derin leşen uçurumun savunulmas ı nda
rol oynamam ış olsaydı , bu yaklaş ı mların bir gün dahi ayakta kalma
sı mümkün olmazd ı . Demek ki dünya çapı nda büyük bir ahlaki kri
zin içindeyiz. Halbuki l iberal kapitalizmin en büyük düşünürü Adam
Smith daha 1 8. yüzyı lda şöyle diyord u : "Zengin ve güçlü olanlara
hayran l ık duyup onlara neredeyse taparken, faki r ve muhtaç durum
dakileri hor görme veya en azından görmezden gelme eği l i m i ahlak
anlay ış ımız ı çökerten en büyük ve en yaygı n nedendir."
Dünyan ın önde gelen toplumsal düşünürlerinden Zygmunt Bau
man' ın kaleme ald ı ğ ı bu kısa kitap, işte bu gibi sorulara yan ıt arıyor.
Bauman, söz konusu görüşlerin dayandı ğ ı ve üzerinde uzun uzad ı
ya düşünülmemiş varsay ı m ların v e inanışların listesin i s ı ra l ıyor ve
tek tek ele alarak onların nas ı l da yan ı lt ıc ı ve aldatıcı oldukları n ı
gösteriyor.
AYRlNTI • iNCELEME
ISBN : 97&-975-539-808-2
9 11� ����llliiiiJ�I���� �ll 7 TL
Azmhğm Zenginliği
Hepimizin Ç1karma m1d1r?
Zygmunt Bauman
ingilizce'den
.
Çeviren: Hakan Keser
Page 40
Azınlığın Zenginliği Hepimizin Çıkarına mıdır?
herkesin zarar göreceğini iddia eden teori ile. Steve Jobs
ve Richard Branson gibiler gerçekten de eşine az rastla
nır insanlardır; ancak büyük şirketlerin büyük balıkları,
yönetmeleri için kendilerine teslim edilen şirketleri za
fere de taşısalar, felakete de sürükleseler en doğal hak
larıymış gibi dudak uçuklatacak maaşlar bekler oldular.
Ne zaman "damlama teorisi" ile ilgili tartışmalar patlak
verse, tanıdık isimler ortaya çıkıp, performansları na
sıl olursa olsun zenginlerin elit tabakasının kendilerine
mal etmeyi başardıkları üstü kapalı, yazılmamış kolektif
sigorta paliçesini incir yaprağıyla örter oldu . . .
Pratik niyet ve amaçlarla, söz konusu paliçe kamu
varlığında bir artışı tetiklemek, hızlandırmak veya ga
ranti altına almak bir yana, zenginleri çalıştıkları kuru
ma herhangi bir fayda sağlama zorunluluğundan kur
tarır. Paliçenin esas amacı imtiyaz sağlamaktır, bunları
kamu hizmetine sunmak değil. Neden oldukları felaket
ler ne olursa olsun, çok kazananlar grubu, yaptıkları iş
lerin sonucunda kaderin insafına terk edilen insanların
yaşadığı felaketiere karşı böylece korunmuş olur. Burada
yapılan şey varlığın üretilmesi değil, dağıtılmasıdır; daha
kesin bir ifadeyle, kazançların ödüllendirmesi gereken
performans kalitesinden bağımsız ve bununla ilgisiz
olan yüksek kazançlar üzerinde CEO'ların tekelinin
sürdürülmesidir. CEO'nun borsa hesaplarını tuttura
maması durumunda, işleri garanti altına alınmış olması
gerekenler işsiz kalır ve geçinmeleri için tek dayanakları
olan maaşları ellerinden alınırken; CEO, sözleşmesin
deki "altın tokalaşmanın" hayalini kurmaya başlar. Bu
uygulamanın Wikipedia'daki özeti şöyledir:
''Altın tokalaşmalar" çok büyük kuruluşlar tarafından sadece
üst düzey yöneticilere teklif edilir ve değerleri milyon dolarları
bulabilir. Üst düzey yöneticilerin işten çıkarılma riskleri yük
sek olduğundan ve böylesine üst düzey bir konuma dışarıdan
Page 41
Zygmunt Bauman
birini getirmek durumunda kalan bir şirket finansal açıdan
riskli olabileceğinden, altın tokalaşmalar yeni bir işe girmenin
doğal riskini karşılamak için teklif edilir. Sözleşmeleri gereği
yöneticiler iyi performans sergilemek zorunda olmadığından,
altın tokalaşmaların uygulanması bazı yatırımcılarda endişe
yaratmıştır. Bazı sansasyonel durumlarda, şirketleri milyonlar
ca dolar zarara uğrayıp binlerce çalışanını işten çıkarırken, yö
neticiler hisse senedi opsiyonlarını nakde çevirmişlerdir. Altın
tokalaşmalar borsa değerini kasıtlı olarak düşürerek yönettik
leri şirketin satışını kolaylaştırmaları için üst düzey yöneticile
re yönelik ahlaksız teşvikler de yaratabilir.
Artık evrensel hale gelmiş uygulamanın yakın tarihli
ve rastgele seçilmiş birkaç örneği aşağıda verilmiştir:
Kalantor yöneticiler şirketten ayrılmaları durumunda mil
yonlar değerinde tazminat almaktadır. Çoğu durumda, şirket
finansal hedeflerini tutturmasa da ve hatta zararda bile olsa
bu tazminatlar ödenmektedir . . . Örneğin, The W alt Disney'in
Eski Başkanı Michael Ovitz'e ödenen ı 40 milyon dolar değe
rindeki tazminat Disney'in toplam yıllık net gelirinin yakla
şık yüzde lO'uydu. Bir de, İcra Kurulu Başkam Jill Barad'ın
Mattel Inc:dan aldığı 40 milyon doları düşünün. Kovulması
nın nedeni şirketin borsadaki değerinin yüzde 50'den fazla
düşmesiydi. ı ı
Sir Ian Blair, Scotland Yard'ın başkanı olarak görevinden
alınmasının ardından inanılmaz bir şekilde ı milyon pound
alacak. Mega şehrin emniyet müdürünün baştan savma İcra
adarına karşılık ödülü, sözleşmesindeki yaklaşık 5 yıllık ma
aşına eşit olan 295.000 pound değerinde bir altın tokalaşma.
Fazladan bir 100.000 pound da normal görev süresinin sona
ereceği 20ı0 Şubat'ına kadar elde edeceği ek gelirleri ve hu
kuki masraflarını karşılıyor. Bunların da ötesinde, Sir Ian
emekli olduğunda 672.000 pound toplu para ve yıllık ı26.000
pound emekli maaşı alacak. Bu anlaşma bir parlamenter ta-
l l . "Executive compensation: how much is to o mu ch?'; l l Nisan 2008,
http:/ /www.investopedia.com/ articles/fundamental-analysis/08/ execu
tive-compensation.asp#ixzz2Gq2vs9ud (Erişim Tarihi: Ocak 201 3) .
Page 81
Günümüzde artık bütün dünyada egemenliğini kurmuş olan neoli
beral kapital izmin yandaşları na göre, yoksul ları n içinde bulundukları
setaletten kurtulmaları için zengin lerin daha zengin o lmas ı , daha az
vergi vermesi gerekir çünkü bu durum hepimizin çıkarı nad ı r. Ne var
ki genelde kabul gören bu yaklaşı m gündelik deneyimleri m izle, bol
miktardaki araştı rma sonuçlarıyla, asl ı nda mantıkla h içbir şeki lde
uyuşmuyor. Somut kan ıtlar i le popüler inanışlar aras ı ndaki bu tuhaf
uyumsuzluk üzerine biraz durup düşününce akla şu soru geliyor:
Aksine onca kanıt ve olguya rağmen bu görüşler nas ı l oluyor da bu
kadar yaygı n ve dirençli kalabi liyor?
işin daha garip, belki de daha vahim yan ı ise şudur: Eğer tarihte daha
önce eşine rastlamadı ğ ı m ız, kabul edi lmesi i m kansız ama yine de
h ızla büyüyen mevcut toplumsal eşitsizl iğin ve zenginlerle toplumun
geri kalan ı arasındaki h ızla derin leşen uçurumun savunulmas ı nda
rol oynamam ış olsaydı , bu yaklaş ı mların bir gün dahi ayakta kalma
sı mümkün olmazd ı . Demek ki dünya çapı nda büyük bir ahlaki kri
zin içindeyiz. Halbuki l iberal kapitalizmin en büyük düşünürü Adam
Smith daha 1 8. yüzyı lda şöyle diyord u : "Zengin ve güçlü olanlara
hayran l ık duyup onlara neredeyse taparken, faki r ve muhtaç durum
dakileri hor görme veya en azından görmezden gelme eği l i m i ahlak
anlay ış ımız ı çökerten en büyük ve en yaygı n nedendir."
Dünyan ın önde gelen toplumsal düşünürlerinden Zygmunt Bau
man' ın kaleme ald ı ğ ı bu kısa kitap, işte bu gibi sorulara yan ıt arıyor.
Bauman, söz konusu görüşlerin dayandı ğ ı ve üzerinde uzun uzad ı
ya düşünülmemiş varsay ı m ların v e inanışların listesin i s ı ra l ıyor ve
tek tek ele alarak onların nas ı l da yan ı lt ıc ı ve aldatıcı oldukları n ı
gösteriyor.
AYRlNTI • iNCELEME
ISBN : 97&-975-539-808-2
9 11� ����llliiiiJ�I���� �ll 7 TL
